Jean Messagier, Transamazonienne
Entre abstraction, paysage, et militantisme écologique
Jean Messagier (Parijs, 1920 - Montbéliard, 1999)
Transamazonisch, 1974
Aquatint en drogenaald, 630 x 905 mm
BA.CED.23b.2019.006500
Aangekocht door de Fondation Liège-Patrimoine van de Galerie Catherine Putman
Depot aan het Musée des Beaux-Arts, 2019.
Met deze prent Transamazonienne is een nieuwe kunstenaar toegevoegd aan de collecties van het Musée des Beaux-Arts de Liège, namelijk Jean Messagier (Parijs, 1920 - Montbéliard, 1999).
Jean Messagier, die vaak geassocieerd wordt met de École de Paris in de naoorlogse periode, wordt vaak een "lyrisch abstracte" of "tachist" genoemd. Als hem gevraagd wordt zijn werk te beschrijven, zegt hij niet. Wat hij vooral wil is boven de massa uitsteken, verontrusten, opschudden, verrassen en een plaats innemen "waar men het niet verwacht". Messagier is bovenal een eclectisch kunstenaar, die voortdurend diversifieert in de artistieke vormen die hij beoefent: beeldhouwkunst, gravure, wandtapijt, en zelfs muziek en poëzie...
Jean Messagier, schilder van opleiding maar ook graveur en beeldhouwer, is begonnen met figuratieve schilderkunst onder invloed van het post-cubisme. Vanaf het midden van de jaren veertig raakte hij geïnteresseerd in abstractie en schilderde hij "abstracte landschappen", los van elke figuratieve conventie. Het is in de jaren zestig dat zijn abstractie een zekere gestuele vrijheid bereikt die kenmerkend is voor zijn picturale productie. Na de jaren 1980 keerde Messagier terug naar de figuratie, met surrealistische trekjes.
In zijn twintiger jaren toont de jonge kunstenaar zich aan het publiek in Parijse galeries en salons, met name op de Salon d'Automne in 1948, en op de Salons d'Octobre in 1952 en 1953, waarvan hij stichtend lid werd. Hij exposeerde ook in de galerie Arc-en-Ciel en de galerie Babylone (Parijs). In 1962 vertegenwoordigde hij Frankrijk op de Biënnale van Venetië, in hetzelfde jaar als Serge Poliakoff en André Marfaing. In 1965 exposeerde hij op de Biënnale Kunsttentoonstelling van Saõ Paulo.
Het werk dat is gekozen om de Beaux-Arts-collecties te vervolledigen, houdt verband met de lyrisch-abstracte periode van de kunstenaar in de jaren zestig en zeventig. De ruime vormen en krullen worden gekenmerkt door de spontaniteit van het gebaar, een modus operandi uit het midden van de jaren zestig.
Over de lichte, ongeordende groene kronkellijnen loopt een dikke rechte paarse lijn diagonaal door de compositie. In 1974 haalde het onderwerp de voorpagina's van de kranten: de Braziliaanse regering, die het Amazonegebied wilde exploiteren, begon met grote wegenwerken die de Andes en Midden-Amerika met elkaar verbonden en legde de Transamazonienne aan. Het eerste traject van 2500 km werd in 1972 ingehuldigd; het tweede, dat het bos met de haven van Santarem verbindt, werd twee jaar later, in 1974, geopend. Vanaf de jaren 1970 exploiteerde Jean Messagier bepaalde brandende kwesties van die tijd. Hij onderscheidt zich door zijn ecologische strijdbaarheid, die hij vertaalt in zijn "abstracte landschappen".
Het grafische werk van Messagier is uiterst vruchtbaar; het strekt zich uit van de jaren 1950 tot 1974. Deze gravure is een van zijn laatste gedrukte werken. Het is een proefdruk van de kunstenaar ("E.A." vermeld onder de prent), d.w.z. een ongenummerde prent, gereserveerd voor gebruik door de kunstenaar. Het schijnt dat er oorspronkelijk 50 genummerde afdrukken van de Transamazonian waren.
De prent werd in december 2019 door de Fondation Liège-Patrimoine aangekocht bij de Parijse galerie Catherine Putman. Deze galerie heeft de bijzonderheid het originele werk op papier van bekende Franse hedendaagse kunstenaars zoals Arman, Pierre Alechinsky, Bram van Velde, Reinhoud of Jean Messagier voor het voetlicht te brengen. Catherine Putman (1949-2009) opende in 2005 haar eigen kunstgalerie en presenteert zowel zelfverwijzende werken als werken die deel uitmaken van de uitwerking van een ander werk (schetsen, ontwerpen, maquettes, enz.). Catherine is de tweede echtgenote van Jacques Putman (1926-1994), een Belgische verzamelaar, uitgever en kunstcriticus, die de prenten van deze hedendaagse kunstenaars uitgeeft. Jacques Putman wordt in de wereld van de prentkunstenaars erkend als degene die het concept heeft gelanceerd van originele prenten die tegen een democratische prijs worden verkocht (met name via de "Prisunic"-warenhuizen). Na de dood van haar echtgenoot in 1994 zet Catherine Putman de door hem begonnen uitgeverij voort en biedt in haar galerie multiples en beperkte oplagen aan (gravures, litho's, zeefdrukken, xylografieën, enz.).
Fanny Moens
Curator van het Museum voor Schone Kunsten in Luik