Werk van de maand - De wandeling in de Chinese tuin
MADE IN CHINA
DE WANDELING IN DE CHINESE TUIN
Anoniem
De wandeling in de Chinese tuin, 19e eeuw
Olieverf op doek, 44,5 cm x 58,5 cm
Legaat van Maxime de Soer de Solières in 1936, nr. 517
Inventarisnummer: BA.AAN.05b.1936.000948 (BA 1609)
Museum van Schone Kunsten
De collectie van het Musée des Beaux-Arts bevat atypische werken waarvan de herkomst soms nogal raadselachtig is. Dat is ook het geval met dit olieverf op doek met de afbeelding van vier Chinezen in de tuin. Laten we een reis maken, de tijd van een droom, door ons onder te dompelen in de ongewoonheid van deze Chinese wandeling.
EEN DUBBELZINNIGE IDENTITEIT
Dit schilderij wordt abusievelijk geïdentificeerd als een "chinoiserie", d.w.z. een vroeg 18e eeuws westers schilderij met een gefantaseerde voorstelling van het Oosten in de vorm van speelstukken. In de 17e eeuw opende China schuchter zijn grenzen. Enkele geïsoleerde reizigers brachten buitengewone verhalen mee van hun reizen, die de nieuwsgierigheid naar deze onbekende landen aanwakkerden.
De volgende eeuw kende een bloei van het fenomeen: overal in Europa werden particuliere herenhuizen versierd met deze decoratieve chinoiserieën. De bezoekers van het Curtiusmuseum vinden ze in de salons van het Hôtel de Hayme de Bomal.
De wandeling in de Chinese tuin heeft echter bijzondere kenmerken die het onderscheiden van chinoiserieën. Te beginnen met zijn "autonome" frame, dat het tot een zelfstandig decoratief meubelobject maakt, vrij van elke architectonische integratie. Het werk is ook ongewoon door zijn chromatische rijkdom, de gedetailleerde weergave van de versiering en de bescheiden afmetingen.
Bij nadere beschouwing blijkt dat het in een andere eeuw en op een ander continent is ontstaan. Nader onderzoek van andere museumcollecties heeft uitgewezen dat de geringe afmetingen van het werk en het onderwerp ervan bijzonder specifiek zijn voor een Aziatische produktie.
SOUVENIRS UIT CHINA GEWIJD AAN DE EXPORT
Het is een schilderij dat in de 19e eeuw in Canton, Macao en Hongkong in massaproductie werd vervaardigd voor westerse klanten. Deze steden en hun havens bloeiden op en werden een ontmoetingsplaats voor kooplieden uit de hele wereld. Chinese handelaren zagen de winst die ze konden maken en wijdden zich uitsluitend aan de productie van decoratieve souvenirs die een klantenkring van westerse verzamelaars aantrokken: op glas geschilderde portretten, olieverfschilderijen met havengezichten, gouaches en aquarellen, Chinees meubilair, vergulde lakwerkvoorwerpen en... kleine olieverfschilderijen met taferelen uit het interieur of wandelingen in de tuinen.
Chinese schildersateliers werden in groten getale geopend en maakten, opmerkelijk genoeg, gebruik van westerse technieken zoals olieverf op doek of gouache op papier. Dit soort schilderijen werd met de hele lading naar Europa gestuurd, maar ook naar de Verenigde Staten. Deze productie is vandaag de dag nog steeds te vinden in particuliere collecties en in verschillende musea over de hele wereld.
HET GEANIMEERDE LANDSCHAP VAN DE KURKCOLLECTIES
De scène toont een deftige Chinese vrouw in een net pak. Een dienstmeisje dient als haar gids. Twee kinderen vergezellen hen en dragen een mand met bloemen. Het decor is eenvoudig maar gedetailleerd.
Op de achtergrond ligt een uitgestrekt water, omzoomd door witte paviljoens en muren die privé-tuinen omringen. Twee grote zeepbomen staan achter de wandelaars: sierbomen die in de zomer prachtige gele bloemtrossen voortbrengen die de tuinen parfumeren. Kleurrijke bloembedden langs de promenade.
Eén element is een must in de traditionele Chinese tuin. Dit is de Scholar's Rocks: een natuurlijke of gebeeldhouwde rots die geliefd is bij Chinese geleerden. Ze worden al generaties lang onderhouden, soms al meer dan duizend jaar, en worden geplaatst langs waterpartijen. De praktijk dateert uit de 7e eeuw na Christus.
Dit detail toont de krachtige symboliek van de Chinese tuin, die wordt gezien als een schaalmodel van het universum. Het is een plaats van plezier, maar ook een medium voor contemplatie. De constructie is gebaseerd op fundamentele principes die een compromis vormen tussen perfect evenwicht (Feng Shui) en pure esthetiek.
Met De wandeling in de Chinese tuin bewijst het Musée des Beaux-Arts de Liège, voor zover dat nog nodig was, de grote rijkdom van zijn collecties. Zeer weinig musea hebben deze Chinese exportschilderijen.
Grégory Desauvage
Curator
Museum van Schone Kunsten